Η περικοπή του ευαγγελίου που διαβάζεται στους Ορθόδοξους Ναούς, την Κυριακή 2 Αυγούστου, μας περιγράφει τον πολλαπλασιασμό των πέντε άρτων και των δύο ιχθύων με τα οποία χόρτασαν πέντε χιλιάδες άνδρες, που σημαίνει ότι μαζί με τις γυναίκες και τα παιδιά, ο αριθμός είναι πολύ μεγαλύτερος.
Η συγκεκριμένη περικοπή αναφέρεται στη Θεία λειτουργία, όπως θα δούμε στη συνέχεια. Η Θεία Λειτουργία χωρίζεται σε δύο μέρη σε μιά ενιαία ενότητα. Το πρώτο μέρος το θεολογικό, αρχίζει με την εκφώνηση: "Ευλογημένη η βασιλεία του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος...." και τελειώνει με τα αναγνώσματα, το αποστολικό, το ευαγγελικό και την ερμηνεία τους, ως λόγος πρόταση του Θεού στον άνθρωπο. Σε καμία περίπτωση η ερμηνεία του θείου λόγου δεν γίνεται κήρυγμα. Το κήρυγμα δεν έχει καμία θέση στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Το πρώτο μέρος της Θείας Λειτουργίας ονομάζεται θεολογικό, γιατί κυρίαρχο στοιχείο αυτού του μέρους είναι ο θείος λόγος, ο Αγιοπνευματικός λόγος περί του άσαρκου ή ενσαρκωμένου Λόγου. Το κείμενο της περικοπής (Ματθ. 14,14-22), είναι συνέχεια του (Ματθ. 14, 1-12), όπου ο Ματθαίος αναφέρεται στον αποκεφαλισμό του προφήτη Ιωάννη του Προδρόμου. Ο αποκεφαλισμός του Προδρόμου σηματοδοτεί το τέλος της εποχής της Παλαιάς Διαθήκης. Η Παλαιά Διαθήκη μιλάει και προτυπώνει τον Χριστό, ως τον αναμενόμενο Μεσσία.
Η Παλαιά Διαθήκη είναι "παιδαγωγός ημών εις Χριστόν" (Γαλ. 3,24) κατά τον Παύλο. Η Παλαιά Διαθήκη ομιλεί, δείχνει την ενσάρκωση - ενανθρώπηση του Άσαρκου Λόγου. Γι' αυτό και στο πρώτο μέρος της Θείας Λειτουργίας, το θεολογικό, το οποίο μιλά περί του Λόγου, ψάλλομε αποσπάσματα της Παλαιάς Διαθήκης, αντίφωνα, κατά την είσοδο του ευαγγελίου και το προκείμενο του αποστολικού αναγνώσματος. Μετά το πέρας των αναγνωσμάτων και της ερμηνείας αυτών, στην Θεία Λειτουργία, δεν ξαναακούγονται αποσπάσματα από την Παλαιά Διαθήκη. Γιατί; Στην περικοπή του ευαγγελίου της Κυριακής ο Ματθαίος αναφέρει, ότι "όταν ο Ιησούς άκουσε , ότι ο Ιωάννης αποκεφαλίσθηκε υπό του Ηρώδου, αναχώρησε με πλοίο σε έρημο τόπο, όπου τον ακολούθησε όχλος πολύς από τις πόλεις" (Ματθ.14,13). Είπαμε ότι το πρώτο, το θεολογικό μέρος της Θ. Λειτουργίας, τελειώνει με τα αναγνώσματα της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης. Και αμέσως ξεκινά το δεύτερο μέρος, το θεουργικό, το οποίο αναφέρεται στο σωτηριώδης έργο που εποίησε ο Χριστός για την σωτηρία-ολοκλήρωση του ανθρώπου, γι' αυτό και ονομάζεται θεουργικό, δηλαδή το έργο σωτηρίας του Θεανθρώπου Χριστού. Έτσι λοιπόν όπως όταν ο Χριστός άκουσε για τον θάνατο του Ιωάννη, που σημαίνει το τέλος του λόγου περί του Μεσσία Χριστού, μετέβη στην έρημο και έκανε τον πολλαπλασιασμό των πέντε άρτων και των δύο ιχθύων, έτσι και στη Θεία Λειτουργία, μετά το πέρας των αναγνωσμάτων της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης, ποιεί ο Χριστός το θεουργικό μέρος της Θείας Λειτουργίας, της οποίας τέλος-σκοπός είναι η μετοχή στη Θεία Ευχαριστία, την οποία προτύπωσε ο Χριστός με τον πολλαπλασιασμό των πέντε άρτων και των δύο ιχθύων.
Πώς ο πολλαπλασιασμός των πέντε άρτων και των δύο ιχθύων προτυπώνει το Σώμα και το Αίμα του Χριστού;
Στον πολλαπλασιασμό των πέντε άρτων και των δύο ιχθύων, ο Ματθαίος αναφέρει ακριβώς τα λόγια με τα οποία οι Απόστολοι και οι χριστιανοί μέχρι σήμερα αναφέρονται στην Θεία Ευχαριστία "λαβών τους πέντε άρτους και τους δύο ιχθύας, αναβλέψας εις τον ουρανόν ευλόγησε, και κλάσας έδωκε τοις μαθηταίς τους άρτους, οι δε μαθηταί τοις όχλοις". (Ματθ. 14,19)
Στην Θ. Λειτουργία, κατά τον καθηγιασμό του άρτου και του οίνου, όπου ο μεν άρτος μεταβάλλεται σε Σώμα Χριστού , ο δε οίνος σε Αίμα Του, χρησιμοποιούμε ακριβώς τα ίδια λόγια: "...λαβών άρτον εν ταις αγίαις αυτού και αχράντοις και αμωμήτοις χερσίν, ευχαριστήσας και ευλογήσας, αγιάσας, κλάσας, έδωκε τοις αγίοις αυτού μαθηταίς...", δευτέρα ευχή του καθηγιασμού. Τα πρώτα μετά Χριστού χρόνια, η έκφραση "κλάση του άρτου" αναφέρεται αποκλειστικά στο μυστήριο της Θ. Ευχαριστίας. (Λουκ. 24,30- Πραξ. 2,42. 2,46. 20,7. 20,11. 27,35. - Α' Κορ. 10,16. 11,23)
Στην συνέχεια της περικοπής ο Ματθαίος μας λέει ότι "έφαγαν πάντες και χόρτασαν, περίσσεψαν δε δώδεκα κοφίνια με μερίδες των άρτων". Ο αριθμός 12 σε πολλούς λαούς, Έλληνες, Ιουδαίους, Αιγύπτιους, Βαβυλωνίους κ.α. σημαίνει την πληρότητα, το ολόκληρο. Στην κυριολεξία με τη η φράση "περίσσευσαν δώδεκα κοφίνια άρτων" ο Ματθαίος θέλει να δηλώσει ότι οι άρτοι που περίσσευσαν ήταν τόσοι που φθάνουν να χορτάσουν όλους τους ανθρώπους όλων των εποχών. Στην Θ. Λειτουργία, μετά την εκκλησιολογική και Χριστολογική προσευχή "Πάτερ ημών", ο ιερέας λαμβάνει το σώμα του Χριστού στα χέρια του, το υψώνει και λέγει: "Πρόσχωμεν, τα άγια τοις αγίοις". Μετά δε την εκφώνηση, ο ιερέας επαναλαμβάνει την κλάση του άρτου, ακριβώς όπως την περιγράφει ο Ματθαίος υπό του Χριστού και λέγει μια ευχή που δυστυχώς δεν ακούγεται: "Μελίζεται και διαμερίζεται ο Αμνός του Θεού, ο μελιζόμενος και μη διαιρούμενος, ο πάντοτε εσθιόμενος και μηδέποτε δαπανώμενος, αλλά τους μετέχοντας αγιάζων". Δηλαδή, "Τεμαχίζεται και διαμοιράζεται ο Αμνός του Θεού, εκείνος που τεμαχίζεται και δεν διαιρείται, που πάντα τρώγεται και ποτέ δεν τελειώνει, αλλά αγιάζει αυτούς που Τον κοινωνούν, μετέχουν σ' Αυτόν". Ο προσφερόμενος στην Θεία Ευχαριστία Χριστός, είναι ο Αμνός του Θεού, ο Υιός και ένσαρκος Λόγος του Θεού, που θυσιάσθηκε λόγω της άπειρης αγάπης για τον άνθρωπο. Ο οποίος κόπτεται σε κομμάτια και προσφέρεται σε όλους, αλλά όσο και να κόπτεται και να μοιράζεται, δεν διαιρείται. Δηλαδή σε κάθε μικρό μαργαρίτη τον οποίο και μεταλαμβάνουμε βρίσκεται όλος ο Θεός.
Ο οποίος εσθίεται, τρώγεται, αλλά όσο και να καταναλώνεται, από όλους τους ανθρώπους όλων των αιώνων και μετά των αιώνων, αφού Αυτός είναι η τροφή και μετά την Δευτέρα Παρουσία, δεν τελειώνει ποτέ,γιατί Αυτός είναι ο άπειρος, ο ατελεύτητος Θεός. Ο πολλαπλασιασμός των πέντε άρτων και των δύο ιχθύων προτυπώνει το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Όπως εξηγήσαμε για τον πολλαπλασιασμό των άρτων. Των δε ιχθύων η ακροστιχίς, ΙΧΘΥΣ, σημαίνει Ιησούς Χριστός Θεού Υιός Σωτήρ και χρησιμοποιείται επανειλημμένως ο ιχθύς στην πρώιμη εικονογραφία των πρώτων χρόνων ως ο Χριστός Σωτήρ.
Ποια είναι η προετοιμασία για την μετοχή μας στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας; Ήδη ο Ματθαίος με τον πολλαπλασιασμό των πέντε άρτων και των δύο ιχθύων μας προτύπωσε το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Την προετοιμασία για το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας μας την λέγει πάλι ο Ματθαίος στην συγκεκριμένη περικοπή που αναφερόμαστε (Ματθ. 14, 14-22). Πριν φάνε οι μαθητές και ο όχλος από τους πέντε άρτους τί έκαναν; Λέγει ο Ματθαίος: " Όταν ο Ιησούς άκουσε περί του θανάτου του Ιωάννη, αναχώρησε με πλοίο σε έρημο τόπο και έμεινε εκεί μόνος με τους μαθητές του. Όταν ο όχλος πληροφορήθηκε την αναχώρηση του Ιησού σε έρημο τόπο, τον ακολούθησε εκεί από τις πόλεις....Και αφού συνέστησε στον όχλο να κάτσει εκεί στον έρημο τόπο, προχώρησε στον πολλαπλασιασμό των πέντε άρτων και των δύο ιχθύων και έδωσε στους μαθητές και αυτοί στους ανθρώπους". (Ματθ. 14,14-19). Αυτή είναι ακριβώς η προετοιμασία μας για να μετέχουμε στην Θεία Ευχαριστία. Ποια δηλαδή;. Να αναχωρήσουμε από τις πόλεις σε τόπο έρημο. Τι σημαίνει να αναχωρήσουμε από τις πόλεις σε έρημο τόπο. Να αναχωρήσουμε από το κοσμικό φρόνημα καταρχήν. Η πόλη σημαίνει την κοσμικότητα, τις απολαύσεις, τις ανάγκες, τις φροντίδες.
Όσο ζούμε μέσα στην κοσμικότητα στις απολαύσεις και στις άσκοπες φροντίδες των επιγείων, είναι μάταια η μετοχή μας στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Πρέπει να βρούμε έρημο τόπο, μακριά από την πόλη και το όλο κοσμικό φρόνημα τους. Ο έρημος αυτός τόπος είναι η καρδιά μας. Όταν η καρδιά μας ερημωθεί από επιθυμίες και πάθη, από απολαύσεις και άσκοπες φροντίδες της υπερκαταναλωτικής κοινωνίας την οποία εμείς διαμορφώσαμε κατ' αυτόν τον τρόπο. Όταν ερημωθεί η καρδιά μας και δεν υπάρχει εντός μας καμία εμπαθής κίνηση προς κάθε τι κτιστό. Όταν ερημώσουμε τον νου μας από κάθε λογισμό καλό ή κακό. Οι άνθρωποι της περικοπής ακολούθησαν τον Χριστό και πείνασαν. Πείνασαν από όλα. Οι Ισραηλίτες έφυγαν από την Αίγυπτο (την αμαρτία) μακριά από την δουλεία του Φαραώ (του διαβόλου) και περπατούσαν για σαράντα χρόνια στην έρημο. Και εκεί στην έρημο πείνασαν και δυσανασχέτησαν. Είπαν στον Μωυσή: "γιατί δεν μας άφησες εκεί κοντά στον Φαραώ όπου είχαμε φαγητό και κρέατα πολλά να τρώμε, και μας έφερες εδώ στην έρημο για να πεθάνουμε από την πείνα;" (Εξ. 16, 2-3). Ο άνθρωπος όταν αρχίσει να φεύγει από την αμαρτία και τα πάθη με τα ποία τρέφεται, του φαίνεται η ζωή ως έρημος. Έχοντας μάθει να τρώγει κοσμικότητα, κατανάλωση, ηδονές, αμαρτίες και πάθη, η ζωή του γίνεται έρημος. Και επιθυμεί να επιστρέψει στα πάθη και τις αμαρτίες για να "χορτάσει από τα ξυλοκέρατα των χοίρων" (Λουκ. 15,16).. Τότε όταν ερημώσουμε όλη μας την ύπαρξη από το κοσμικό φρόνημα, όταν πεινάσουμε πραγματικά, τότε έρχεται ο Χριστός, μη αφήνοντάς μας να εξουδενωθούμε, και μας προσφέρει τον εαυτό του ως αληθινή τροφή. Στην έρημο όταν οι Ισραηλίτες βγήκαν στην έρημο ακολουθώντας την εντολή του Χριστού προς τον Μωυσή και πείνασαν, τότε ο Θεός τους έστειλε το μάνα εκ του ουρανού (Εξ. 16, 4-22). Οι Ισραηλίτες μέσα στην έρημο έφαγαν τον Χριστό. Γιατί Αυτός ο Χριστός ήταν το μάνα, ο άρτος εκ του ουρανού που έφαγαν και χόρτασαν οι Ισραηλίτες στην έρημο, "εγώ ειμί ο άρτος ο ζων ο εκ του ουρανού καταβάς" (Ιω. 6,51) Οι Ισραηλίτες είχαν εντολή από τον Θεό να μαζεύουν μόνο όσο άρτο χρειάζονταν για μια κάθε ημέρα, και να μην μάζευαν και για την αυριανή ημέρα. Και εμείς μέσα στην έρημο της Θείας Λειτουργίας, στην Κυριακή προσευχή αυτό ζητούμε: "...τον άρτον ημών τον επιούσιον δός ημίν σήμερον...". Γιατί και εμείς όπως και οι Ισραηλίτες ζητούμε τον άρτον τον "επιούσιον", τον επί της ουσίας, ζητούμε μόνο για σήμερα; Προμηθευόμαστε φαγητό για κάποιες ημέρες όταν φοβόμαστε ότι αυτό θα τελειώσει. Ο άρτος όμως "ο επιούσιος Χριστός" όπως είπαμε δεν τελειώνει ποτέ, γι' αυτό και δεν χρειάζεται να προμηθευόμαστε παρά μόνο της ημέρας. Έτσι η εντολή προς τους Ισραηλίτες να μαζεύουν από τον άρτο που έπεφτε από τον ουρανό μόνο ένα ¨γομόρ¨, μονάδα μέτρησης η οποία αρκούσε μόνο για μια ημέρα, και η υπό του Κυρίου διδαχθείσα προσευχή "...τον άρον ημών τον επιούσιον δός ημίν σήμερον..." φανερώνει το ατελεύτητο του Σώματος και του Αίματος του Χριστού στο μυστήριο της Θείας ευχαριστίας.
Προηγουμένως ονόμασα "έρημο" την Θεία Λειτουργία. Η Θεία Λειτουργία είναι και έρημος. Το δεύτερο μέρος της Θείας Λειτουργίας, το θεουργικό, αρχίζει με τον Χερουβικό ύμνο. "Οι τα Χερουβίμ μυστικώς εικονίζοντες..". Η Εκκλησία με τον ύμνο αυτόν μας καλεί να εικονίσουμε να μοιάσουμε στους ασώματους αγγέλους τα Χερουβείμ. Οι άγγελοι ως ασώματοι δεν έχουν σωματικές απολαύσεις, αμαρτίες και πάθη. Έτσι να γίνουμε και εμείς, διότι "εν γάρ τη αναστάσει ούτε γαμούσιν ούτε εκγαμίζονται, αλλ' ως άγγελοι Θεού εν ουρανώ εισί" (Ματθ. 24,30). Ο λόγος αυτός του Χριστού επί το πλείστον με το γαμούσιν και εκγαμίζονται δηλώνει γενικώς την απόλαυση της ηδονής. Μετά την ανάσταση, την οποία προγεύεται ο πιστός σε κάθε Θεία Λειτουργία μετέχοντας στο ποτήριο της αιώνιας ζωής, η μόνη ηδονή είναι η θέα του Θεού στο πρόσωπο του Χριστού. Η Εκκλησία λοιπόν μας καλεί να ερημώσουμε τον εαυτό μας από ις γήινες απολαύσεις και να μοιάσουμε όσο το δυνατόν ο καθένας στους ασώματους αγγέλους τα Χερουβείμ. Να ερημώσουμε τον εαυτό μας όχι μόνο από τις γήινες ηδονές, αλλά ακόμη και από αυτές τις αναγκαίες φροντίδες της ζωής: "πάσαν την βιωτικήν αποθώμεθα μέριμναν", για να υποδεχθούμε εντός της καρδιάς μας, ως βασιλέα, Κύριο και εραστή τον Χριστό "ως τον βασιλέα των όλων υποδεξόμενοι". Και πάλι η Εκκλησία μας καλεί στην ερήμωση της ψυχής από εμπαθείς κλίσεις προς τα γήινα: "Τας θύρας τας θύρας εν σοφία πρόσχωμεν". Φυλάξατε τις θύρες, τις αισθήσεις διά των οποίων εξέρχεται ο νους από την φυσική του θέση εντός της καρδιάς , διαχέεται προς τα υλικά και αιχμαλωτίζεται από αυτά και τις ηδονές που αυτά προκαλούν.
Έτσι οι θύρες, οι αισθήσεις πρέπει να φυλαχθούν καλά δια να μην υφαρπάξει ο πονηρός διά των λογισμών τον νου και τον αναγκάσει να εξέλθει από την καρδιά και τον αιχμαλωτίσει στα γήινα και τις απολαύσεις. Και πάλι ακολούθως η Εκκλησία μας καλεί να ερημώσουμε την καρδιά μας για να κατοικήσει μόνο ο Κύριος: "Άνω σχώμεν τας καρδίας" , "έχομεν προς τον Κύριο". Η δε τελεία ερήμωση και ταπείνωση γίνεται διά του "Τα Σα εκ των Σων Σι προσφέρομεν κατά πάντα και διά πάντα". Ερημώνουμε τον εαυτό μας από πάντα τα γήινα, προσφέροντάς τον εξολοκλήρου στον Θεό και τον συνάνθρωπο. Επειδή όμως ο άνθρωπος είναι αδύνατον να φτάσει στην τέλεια ερήμωση και ταπείνωση από μόνος του, γι' αυτό σ' αυτήν την προσπάθεια ενώνεται με τον Χριστό, για να προσφέρει Αυτός αυτήν την ερήμωση, αφού κοινωνεί τον Χριστό, πρώτον εις άφεση αμαρτιών, κάθαρση, και μετά εις ζωήν αιώνιον. Καθότι ο ίδιος ο Λόγος λέει "ότι χωρίς εμού ου δύναται ποιείν ουδέν" (Ιω. 15,5).
Ο Ματθαίος στην περικοπή αυτή (Ματθ. 14, 14-22) μας αναφέρει ότι ο Χριστός μετά τον πολλαπλασιασμό των πέντε άρτων και των δύο ιχθύων, έδωσε από αυτά στους μαθητές και οι μαθητές μετέδωσαν αυτά στο πλήθος. Στη Θ. Λειτουργία, πριν μεταλάβομε το Σώμα και το Αίμα του Χριστού ο ιερέας λέγει μια ευχή: " Πρόσχες, Κύριε Ιησού Χριστέ......και καταξίωσον τη κραταιά Σου χειρί μεταδούναι ημίν (οι ιερείς) του άχραντου σώματός σου και του τιμίου αίματος και δι ημών παντί τω λαώ".
Η περικοπή που ακούμε αύριο στην Εκκλησία, αναφέρεται στην Θεία Λειτουργία, προτυπώνει τη Θεία Λειτουργία και τη Θεία Ευχαριστία, διά της οποίας ο Θεός ενώνεται με τον άνθρωπο, ο άνθρωπος μετέχει στον Θεό εν Χριστώ Ιησού διά του Παναγίου Πνεύματος, φτωχός και έρημος από το κοσμικό φρόνημα και έτσι φυλάγει το παράδεισο. Διότι αυτή η γύμνια, η ερήμωση από τα πάντα, και ενδεδυμένος τον Χριστό, αυτός είναι ο παράδεισος όπως μας αναφέρει ο Μωυσής στο βιβλίο της Γενέσεως: "και ήσαν οι δύο γυμνοί, ό τε Αδάμ και η γυνή αυτού (Εύα), και ουκ ησχύνοντο". (Γεν. 2,25)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου